Уушигны хавдрууд

Гуурсан хоолойн карцином Бүх төрлийн хавдрын 19%, хавдрын нас баралтын 27% (Англид 40.000 тохиолдол/жил) тохиолддог. Өвчлөл эмэгтэйчүүдийн дунд нэмэгдэж байна.

Эрсдэлт хүчин зүйлүүд: Хамгийн гол хүчин зүйл бол тамхидалт юм. Бусад: асбест, хром, хүнцэл, төмрийн исэл, туяа (радоны хий).

Гистологи: Хайрсан (30%), аденокарцином (30%), жижиг эсийн (25%), том эсийн (15%), цулцангийн эсийн карцином (ховор<1%).

Зовиур: ханиах (80%); цустай ханиах (70%); амьсгаадах (60%); цээжээр өвдөх (40%); дахилттай эсвэл сунжруу явцтай уушигны үрэвслийн шинжүүд илрэх; хоолны дуршилгүй болох; жин алдах.

Шинжүүд: тураал; цус багадалт; хурууны үзүүр бүдүүрэх, хумс төмбийж өөрчлөгдөх (уушигны гипертрофийн остеопати нь гарын бугуйгаар өвдөх шалтгаан болдог); эгэмний дээд хонхорхойн, суганы булчирхайнууд томрох;

Цээжний шинжүүд: илрэхгүй байж болно; сүүдэр; уушиг шалчийх; гялтангийн хөндийд шингэн хурах. Үсэрхийлэл: яс зөөлрөх; элэг томрох; ухаан санаа самуурах; татах; төв мэдрэлийн системийн хямрал; тархины хам шинж; хавдарт ойр дээд хэсгийн миопати; захын нейропати.

Хүндрэл: Хэсэг газрын: төвөнхийн эргэх мэдрэлийн саа; өрцний мэдрэлийн саа; дээд хөндий венийн дарагдлын хам шинж; Горнерийн хам шинж (Пенкоастын хавдар); хавирга хугарах; перикардит; тосгуурын жирвэлзэл; Үсэрхийллийн: тархи; яс (ясаар өвдөх, цус багадах, Са2+ ихсэх); элэг (гепатомегали); бөөрний дээд булчирхай (Аддисоны өвчин), Дотоод шүүрлийн: жижиг эсийн хавдрын улмаас SIADH-антидиуретик гормон (Na+ буурах, антидиуретик гормон ихсэх) болон АКТГ-адренокортикотропийн гормон (Кушингийн өвчин) зэрэг гормоны гаж ялгарал болох; хайрст эсийн хавдрын улмаас ПТГ-паратиреод гормон (Са2+ ихсэнэ. Үсэрхийллийн бус мэдрэлийн: ухаан самуурах; татах; тархины хам

шинж; дээд хэсгийн миопати; захын нейропати; полимиозит; Эатон-Ламбертийн (Eaton-Lambert) хам шинж. Бусад: хурууны хумс дээш төмбийж өөрчлөгдөх, уушигны гаралтай остеартропати, дерматомиозит, шилжих тромбофлебит.

Шинжилгээ

Цитологийн шинжилгээ: цэр болон гялтангийн шингэнийг шинжлэнэ. Цээжний рентген шинжилгээ: захад байрлалтай дугуй сүүдэр; уушигны уг өргөсөх, нэвчдэст сүүдэр; уушиг шалчийх; гялтангийн хөндийд шингэн хурах; ясны хоёрдогч өөрчлөлтүүд илэрнэ. Захын тунгалгийн булчирхай, эмгэг өөрчлөлтөөс арьсан доогуур аспирацийн зүүгээр хатгах/биопси хийх боломжтой. Гуурсан хоолойн дурангийн шинжилгээгээр гистологийн оношлогоо хийж, мэс заслын боломжийг үнэлнэ. Компьютерт томограф хавдрын үе шатыг

тогтооно. Ясны радионуклидын шинжилгээг үсэрхийллийг таамаглах үед хийнэ.

Гадаад амьсгалын үйл ажиллагааны шинжилгээ хийнэ.

Эмчилгээ

Жижиг эсийн бус хавдрууд: үсэрхийлэл, тархалтгүй захын хавдар (∼25%) бол уушиг тайрах мэс заслын эмчилгээ хийнэ. Туяа эмчилгээ: амьсгалын нөөц эзлэхүүн нь тохирохгүй шинжтэй өвчтөнд тусгайлан хийнэ. Жижиг эсийн хавдрын дийлэнх нь эмчид үзүүлэх үед голчлон тархалт өгчихсөн байдаг. Эдгээр нь циклофосфамид, доксорубин, винкристин, эторозид, цисплатин зэргээр хавсарсан хими эмчилгээнд хариу урвал үзүүлдэг.

Хөнгөвчлөх эмчилгээ: Гуурсан хоолойн бөглөрөл, дээд хөндий венийн дарагдал, цустай ханиах, ясаар өвдөх, тархинд үсэрхийлэл болох үед туяа эмчилгээ хийгддэг. Дээд хөндий венийн дарагдлын үед дээд хөндий венд стент тавих + туяа эмчилгээ/дексаметазон эмчилгээ хийнэ. Гуурсан хоолойн дотуур эмчилгээ хийх аргад цагаан мөгөөрсөн хоолойд стент тавих, криотерапи, лазер эмчилгээ, брахиэмчилгээ (хавдартай ойр байрлалд радиоидэвхит эх үүсгэврийг байрлуулах) хамаарна. Гялтангийн хатгалт, гуурс тавих/плевродез эмчилгээг гялтангийн хөндийд шингэн хурах хам шинж нь шинж тэмдгийн байдалтай илэрвэл хийнэ. Эмийн эмчилгээ: өвчин намдаах, кортикостероид, бөөлжилтийн эсрэг эм, ханиалга дарах (кодейн), гуурсан хоолой тэлэх эм, антидепрессант хэрэглэнэ.

Тавилан

Жижиг эсийн бус: үсэрхийлээгүй хавдар бол 50% нь; үсэрхийлсэн бол 10% нь 2 жил амьдардаг; Жижиг эсийн хавдар: эмчилгээгүй байхад дундаж амьдрах хугацаа 3 сар; эмчилгээ хийлгэсэн бол 1-1.5 жил байдаг.

Урьдчилан сэргийлэлт: тамхи таталтыг идэвхитэйгээр таслан зогсоох явдал юм. Канцерогены шинж чанартай мэргэжлийн нөлөөллөөс сэргийлэх хэрэгтэй.

Уушигны бусад хавдрууд: Гуурсан хоолойн аденом: удаан ургалттай, ховор тохиолддог хавдар юм. 90% нь карциноид хавдар байдаг. Мэс заслын эмчилгээ хийнэ. Гамартом: ховор тохиолддог хоргүй хавдар.

Компьютерт томограф: шохойжилтын толбо бүхий хэлтэнцрийн өөрчлөлт. Үсэрхийлэлгүй

бол ихэнхдээ уушиг тайрах эмчилгээ хийдэг.