Зүрх чагнах
Õýðâýý òà ò¿¿õ ñîíñîæ, ñóäàñ
òýìòýðñýýð õóãàöàà àëäñàí áîë ÷àãíàëòààð îíîøîî òîãòîîíî ãýäýãò èòãýæ áîëíî. Ç¿ðõ ÷àãíàõäàà ýðýìáý
äàðààëàëòàé,íÿãò íÿìáàé õàíä.
Ç¿ðõíèé îðîéí õýñãýýñ ýõýëæ
÷àãíà. Ç¿ðõíèé I áà II àâèàã ÿëãàí ñîíñîæ õýâèéí ýñýõèéã íÿãòàë. Íýìýëò àâèà þì óó øóóãèàí ñîíñîãäîæ áóé
ýñýõ?
Ãîë ñóäàñíû áîëîí óóøãèíû
õàâõëàãûí á¿ñ áîëîõ ºâ÷¿¿íèé á¿äýðõèéíèé áàðóóí, ç¿¿í õýñýãò ÷àãíàæ ã¿ðýý ð¿¿ (õî¸ð õàâòàñò íàðèéñàë)
äàìæèæ áàéãàà ýñýõèéã
íÿãòàë.
ªâ÷òºíèéã ç¿¿í õàæóóãèéí
áàéðëàëä îðóóëæ ç¿ðõíèé îðîéí ò¿ëõýëòèéã äàõèí àæèãëà. Õî¸ð õàâòàñò õàâõëàãûí íàðèéñëûí ¿åä ç¿ðõíèé îðîéí ò¿ëõýëò
õÿçãààðëàãääàã áà ñóëðàëòûí øóóãèàí ñîíñîãääîã. Õàðèí ãîë ñóäàñíû
äóòìàãøëûí ¿åä ºâ÷¿¿íèé ç¿¿í äîîä õýñýãò ñóëðàëòûí øóóãèàí ñîíñîãäîõ áà
àìüñãàë ãàðãàëòûí òºãñãºëä ç¿ðõíèé àâèà ºðãºëòòýé ñîíñîãäîíî.
Ç¿ðõíèé õàâõëàãûí àâèà, øóóãèàí ñîíñîõ
áàéðøèë.
Ç¿ðõíèé àâèà
Ç¿ðõíèé æèãä õýìíýëòòýé ¿éë àæèëëàãààíû ÿâöàä ç¿ðõíèé àâèàíààñ
ººð
äóó ¿¿ñýõ ó÷èðã¿é. Ãýâ÷ ç¿ðõýíä øóóãèàí õýìýýí íýðëýãäýõ äóó
ñîíñîãäîõ íü
ýëáýã.
ÿðýýíèé àðòåðèéã äàðàí áàðüæ ç¿ðõèéã ÷àãíàõàä I àâèà (S1) íü
òóõàéí ñóäàñíû ëóãøèëòòàé ¸ñ ìýò ÿâ öàâ òîõèðäîã.
Ç¿ðõíèé àâèà: Ç¿ðõíèé I, II àâèà íü (S1, S2) òîä ñîíñîãääîã.
Õàðèí áóñàä àâèà áîëîí íàìóóí øóóãèàíû òàëààð ÿâ öàâ, èòãýëòýé øèíæèõýä áýðõ.
Ýíý òàëààð òóðøëàãàòàé ýìíýëç¿é÷èä ÷ ñàíàë íýãäýæ ÷àäàõã¿é òîõèîëäîë ãàðàõ íü
öººíã¿é.
Ç¿ðõíèé I àâèà (S1) áîë õî¸ð õàâòàñò õàâõëàãûí õààãäàëò (Ì1), ìºí
ãóðâàí õàâòàñò õàâõëàãà (T1) õààãäàëòòàé óÿëäñàí ¿åëçëýëýýñ ¿¿ñíý. Àìüñãàë
àâàëòûí ¿åä ýíý àâèà ñàëààëæ ñîíñîãäîõ íü õýâèéí ¿çýãäýë þì. Õî¸ð õàâòàñò
õàâõëàãûí íàðèéñàëòûí ¿åä ñóëðàëòûí òºãñãºë ð¿¿ãýý õîâäîë ä¿¿ðýëò áàãàñàëã¿é
áàéñààð õàâõëàãà øóóä îãöîì õààãäñàíààñ S1 ýðñ õ¿÷òýé áîëíî. ̺í Ð-R çàé
áîãèíîñîõ þì óó ç¿ðõíèé õýì ò¿ðãýññýí ¿åä õîâäëûí ¿åä õîâäëûí ä¿¿ðýõ õóãàöàà
áîãèíîñîõ òóë S1 õ¿÷òýé áîëäîã. Õàðèí Ð-R çàé óðòàññàíààñ þì óó õî¸ð õàâòàñò
õàâõëàãûí
äóòìàãøëûí ¿åä õîâäëûí ä¿¿ðýõ õóãàöàà óðòñàõ òóë S1 ñóëàð÷
ñîíñîãääîã. ̺í òîñãóóð-õîâäëûí õîðèã, òîñãóóðûí æèðâýëçýë, çàíãèëààíû áîëîí
õîâäëûí õýì ò¿ðãýñýëòèéí ¿åä S1 òîäðîë ¿ëýìæ õýëáýëçýëòýé áàéíà.
Ç¿ðõíèé II àâèà (S2) íü ãîë ñóäàñ (A2) áîëîí óóøãèíû àðòåðèéí
õàâõëàãà (P2) õààãäàëòòàé óÿëäñàí ¿åëçýëýýñ ¿¿ñíý. Ãîë ñóäàñíû õàâõëàãûí
íàðèéñëûí ¿åèéí îíöëîã øèíæ áîë À2 ñóëàð÷ àãøèëòûí òîä øóóãèàíä á¿ðõýãäýí ¿ë ñîíñîãäîõ
ÿâäàë áàéäàã. Õýäèéãýýð ç¿ðõíèé õýì ò¿ðãýñýëò óóøãèíû àðòåðèéí äàðàëò èõäýëò áîëîí
ñóäàñíû áàéðøèë ñîëèãäîõ ¿åä À2 õ¿÷òýé áîëäîã ÷ ýìíýëç¿éí õîëáîãäîë áàãàòàé.
Ð2 óóøãèíû àðòåðèéí äàðàëò èõäýõýä õ¿÷òýé áîëæ, õàðèí óóøãèíû
àðòåðèéí õàâõëàãûí íàðèéñëûí ¿åä ñóëðàíà. Àìüñãàë àâàõ ¿åä ñàëààëàõ íü õýâèéí
¿çýãäýë áºãººä ýíý íü àìüñãàëûí õýìíýëýýñ óóøãèíû ãîë á¿ðäýë áîëîõ áàðóóí
ç¿ðõýíä ýðãýí èðýõ âåíèéí öóñíû õýìæýý õýëáýëçýæ áàéäàãòàé õîëáîîòîé. ªðãºí ñàëààëàõ
íü Ãèññèéí áàãöíû áàðóóí ñàëààíû õîðèã, ãóðâàí õàâòàñò õàâõëàãûí áîëîí óóøãèíû
àðòåðèéí íàðèéñàë, ã¿íçãèé àìüñãàë àâàõ, õîâäîë õîîðîíäûí öîîðõîéí ¿åä
òîõèîëäîíî. ªðãºí òîãòâîðòîé ñàëààëàõ íü òîñãóóð õîîðîíäûí
öîîðõîé ¿åä îíöëîã èëýðäýã. Õàðèí øèëæèìòãèé ñàëààëàõ (àìüñãàë
ãàðãàëòûí ¿åä ñàëààëàõ íü èõýñíý) íü Ãèññèéí áàãöíû ç¿¿í ñàëààíû õîðèã, ãîë
ñóäàñíû õàâõëàãûí íàðèéñàë, àðòåðèéí áèò¿¿ðýýã¿é öîðãî, áàðóóí õîâäëûí àãøèëò
ñààðàõ ¿åä òîõèîëääîã.
Äàí S2 ñóëðàõ íü Ôàëëîãèéí äºðâºëñºí ãàæèã, ãîë ñóäàñíû áîëîí
óóøãèíû àðòåðèéí íàðèéñàë, óóøãèíû àðòåðèéí áèò¿¿ðýë, Eisenmenger-èéí õàìøèíæ (Á¿ëýã
5), õîâäîë õîîðîíäûí òîì öîîðõîé, óóøãèíû àðòåðèéí äàðàëò èõäýëòèéí ¿åä èëýðíý.
Àíõààð: ñàëààëàëò íü óóøãèíû àðòåðèéí á¿ñýä òîä ñîíñîãäîíî.
Ç¿ðõíèé III àâèà (S3) íü S2 àâèàíû äàðàà ¿¿ñäýã. Õýðâýý åðäèéí ÷àãíóóðààð
ñîíñîãäîæ áàéâàë ñóëðàëòûí äàðààõü àâèà ("ìîðèí òºâºð㺺íèé ÷èìýý”) ãýíý. Ýíý
àâèà 30 íàñíààñ äýýø íàñàíä òîõèîëäâîë ýìãýã ãýæ ¿çíý. Ç¿¿í õîâäîë ñóëàðñàí ¿åä
òîñãóóðààð èðýõ öóñààð ò¿ðãýí ä¿¿ðýõ ÿâöàä ò¿¿íèé õàíàíä ¿¿ñýõ ¿åëçýëýýñ
¿¿ñäýã. Òýëñýí ç¿¿í õîâäëûí ¿éë àæèëëàãàà ñóëàðñíààñ (ç¿ðõíèé øèãäýýñèéí
äàðààõü áàéäàë, òýëýëòýò êàðäèîìèîïàòè) þì óó ç¿¿í õîâäîë ò¿ðãýí
ä¿¿ðñýíýýñ (õî¸ð õàâòàñò õàâõëàãûí äóòìàãøèë, õîâäîë-õîîðîíäûí
öîîðõîé) S3 õ¿÷òýé áîëíî. Õàðèí ¿íõýëöýãíèé íààëäàñò ¿ðýâñýë áîëîí áºãëºðºëòºò êàðäèîìèîïàòèéí
ýõýí ¿åä ìºí S3 õ¿÷òýé áîëäîã ("¿íõýëöýãíèé öîõèëò”).
Ç¿ðõíèé IV àâèà (S4) íü S1 àâèàíû ºìíº ¿¿ñýõ òóë àãøèëòûí ºìíºõè àâèà
ãýíý. Õºø¿¿í õîâäëûã ñºðñºí òîñãóóðûí áóë÷èíãèéí àãøèëòààñ óëáààòàé ¿åëçýëýýñ
(S1 á¿ðä¿¿ëæ áàéñàí òîñãóóðûí ÷èìýý òóñäàà àâèà áîëæ áàéíà) ¿¿ñíý. Ýíý íü
çîíõèëæ ãîë ñóäàñíû õàâõëàãûí íàðèéñàë áîëîí àðòåðèéí äàðàëò èõäýëòýýñ óëáààòàé
ç¿¿í õîâäëûí ãèïåðòðîôèéí ¿åä òîõèîëäîíî.
79
Ãóðâàëñàí áà "ìîðèí òºâºð㺺íèé ÷èìýý” – ç¿ðõíèé ñèíóñèéí õýì ò¿ðãýñýëòèéí
¿åä S3 áîëîí S4 íü "ìîðèí òºâºð㺺íèé ÷èìýý” ìýò ñîíñîãääîã. Ãýõäýý "ìîðèí
òºâºð㺺íèé ÷èìýý” õýìýýõ óóë àâèàã S3-ò "Ken-tucky”, õàðèí S4- ò "Tenne-ssee”
ãýñýí àÿëãóóòàé ãýæ òýìäýãëýæýý. Óóøãèíû àðòåðèéí áºãëºðºëèéí ¿åä ýíý õî¸ð àâèà
íýãäýæ õîðøèíî.
Õàÿëò-Àãøèëòûí ñîðîõ àâèà – àãøèëòûí ýõýí ¿åä ñîíñîãäîõ ãîë ñóäàñíû ñàðàí
õàâõëàãûí àíèð áîëîí àðòåðèéí äàðàëò èõäýëòýýñ óëáààòàé ¿¿ñíý. Èéì àâèà áàðóóí
ç¿ðõ ãýìòýõýä àæèãëàãäàíà.
Àãøèëò ãààðàõ ¿åèéí ñîðîõ àâèà – õî¸ð õàâòàñò õàâõëàãà óðâàõ
¿åä òîõèîëäîíî (Á¿ëýã 5).
Îíãîéõ øîãøðîî – ñóëðàëò ãààðàõ ¿åýñ óðüòàæ ãàðàõ àíèð áºãººä õî¸ð
õàâòàñò õàâõëàãûí íàðèéñëûí ¿åä èëýðíý. Ýíý íü òóõàéí õàâõëàãà øîõîéæîîã¿é óÿí
áîëîõûã èëòãýíý.
Õèéìýë õàâõëàãûí àâèà – áèîëîãèéí áóñ ãàðàëòàé õàâõëàãûí íýýãäýõ áîëîí
õààãäàõ ¿åä èëðýõ áà öîðãèñîí àâèà (Star-Edwards-èéí àâèà); äàí ñîðîõ
àâèà (Vjork Shiley-èéí àâèà); ñóíæðóó àâèà (St Jude-èéí àâèà)
çýðýã ñîíñîãääîã.
Ç¿ðõíèé øóóãèàí
×àãíàõûíõàà ºìíº áóñàä øèíæ òýìäýã áîëîí ýìíýëç¿éí èëðýëýý ÿìàãò
öýãíýí ¿çýõèéí ñàöóó áè þó ñîíñîõ ¸ñòîé áèëýý? Ãýòýë ñîíñòîë õ¿ñýí õ¿ëýýæ áàéñàí
øèíæ ìààíü èëðýýã¿é áîë õýðõýí íÿãòëàõ áèëýý ãýäãýý ýðãýö¿¿ë. ×àãíóóðàà íÿãòàëæ
øàëãà. ×àãíóóð íàì àâèàã (òîäðóóëáàë: õî¸ð õàâòàñò õàâõëàãûí íàðèéñàë) ñàéí
ñîíñîæ áàéâàë àðüñàíä õºíãºí õ¿ðýëö¿¿ëæ ÷àãíàõûã
ýðìýëç. Ýíý ¿åä ÷àãíóóðûí ñàðüñ (ìåìáðàí) äàìæèõ íàì àâèàã ø¿¿æ,
ºíäºð àâèàã èë¿¿ òîäðóóëñàíààð èëð¿¿ëýõ áîëîìæ ñàéæèðäàã (òîäðóóëáàë: ãîë
ñóäàñíû õàâõëàãàãààð öóñ ñººð㺺 õàÿõ). Àíõààð: Àðüñ áîë äóó àâèàíû ¿ëýìæ ñàéí ø¿¿ëò¿¿ð
þì.
Àëèâàà øóóãèàíû øèíæ òºðõ, òîäðîõ õóãàöàà, òîä ñîíñîãäîõ á¿ñ,
ýð÷èì, áîëîí äàìæèëò, ò¿¿í÷ëýí à÷ààëàëä ºãºõ ººð÷ëºëòèéã òîäðóóë.
Õýðâýý ýðãýëçýý òºðâºë, àâèàã øèíæèõèéí ºìíº Ç¿ðõíèé ÷àíä àâèàíû
øèíæèëãýý õèé.
Øèíæ òºðõ áà òîäðîõ õóãàöàà
Öóñ õàÿëò-àãøèëòûí øóóãèàí íü õîâäëûí äîòîîä äàðàëòààñ õàìààðàí øóóãèàíû
õýëáýëçëèéí äàëàéö ààæèì èõñýõ áà ò¿¿í ë¿ãýý àäèë áóóðíà. Ýíý øóóãèàí íü õ¿¿õýä
áîëîí õîâäëûí öóñ õººëò èõñýõ áàéäëûí ¿åä ¸ñ ìýò (òîäðóóëáàë: ç¿ðõíèé õýì
ò¿ðãýñýõ, æèðýìñëýëò, ã.ì) àæèãëàãääàã. Ò¿¿í÷ëýí, ãîë ñóäàñíû íàðèéñàë áîëîí
õàòóóðàë, óóøãèíû àðòåðèéí íàðèéñàë áîëîí áºãëºðøèëò êàðäèîìèîïàòè çýðýã
ýìãýãèéí ¿åä àæèãëàãääàã. Àãøèëòûí íýëýíõ¿é øóóãèàí íü S2 õ¿ðòëýý æèãä
äàëàéöòàéãààð ñîíñîãäîíî. Ýíý íü õî¸ð áîëîí ãóðâàí õàâòàñò õàâõëàãûí íàðèéñëûí
¿åä öóñ ñººð㺺 õàÿãäàõ (ñ¿¿ëèéí òîõèîëäîëä, S1 íü ñóëàðíà), ò¿¿í÷ëýí
õîâäîë-õîîðîíäûí öîîðõîéí ¿åä àæèãëàãääàã. Õî¸ð õàâòàñò õàâõëàãà óðâàõ ¿åä
àãøèëòûí õîæóó øóóãèàí ± àãøèëòûí çàâñðûí øóóãèàí ñîíñîãääîã. Ñóëðàëòûí ýðò
¿åèéí øóóãèàí íü ºíäºð äàëàéöòàé áºãººä ¿ðãýëæëýõ õóãàöàà íü áîãèíî áàéäàã òóë
"÷èìýý àíèðã¿é íºõöºë”-ä ñóëðàëòûí ýõýíä ñîíñîíî. Ñóëðàëòûí ýðò ¿åèéí øóóãèàí
íü ãîë ñóäàñíû õàâõëàãûí íàðèéñëûí ¿åä öóñ ñººð㺺 õàÿãäàõàä èëðýõ áà õàðèí
óóøãèíû àðòåðèéí õàâõëàãûí íàðèéñëûí óëìààñ öóñ ñººð㺺 õàÿãäàõàä çàðèìäàà
ñîíñîãääîã. Õýðâýý, óóøãèíû àðòåðèéí õàâõëàãûí íàðèéñëûí ¿åä öóñ ñººð㺺
õàÿãäàõ íü õî¸ð õàâòàñò õàâõëàãûí íàðèéñëààñ ¿¿ññýí óóøãèíû àðòåðèéí äàðàëò
èõäýëòýýñ óëáààòàé áîë ñóëðàëòûí ýðò ¿åèéí øóóãèàí èëðýõ áà ¿¿íèéã "Graham
Steel-èéí øóóãèàí” ãýæ íýðëýäýã. Ñóëðàëòûí äóíä ¿åèéí øóóãèàí íü íàì äàëàéöòàé
áºãººä ¿ðãýëæèëñýí
øèíæòýé áàéäàã. Ýíý íü õî¸ð õàâòàñò õàâõëàãûí íàðèéñàë (ç¿ðõ
òîëüòûí õýìíýëòýé õýäèé ÷ àãøèëòûí ºìíºõ ºðãºëòòýé) áîëîí õýðëýã (Carey
Coombsèéí øóóãèàí:õî¸ð õàâòàñò õàâõëàãà çóçààðñàíààñ), ò¿¿÷ëýí ãîë ñóäàñíû
õàâõëàãààð öóñ ñººð㺺 õàÿãäàõ (Austin Flint-èéí øóóãèàí: öóñ ñººð㺺
õàÿãäñàíààñ õî¸ð õàâòàñò õàâõëàãûí ºìíºä õàâõëààíä ÷è÷èðãýý ¿¿ñýõýýñ óëáààòàé)
òîõèîëäîëä àæèãëàãääàã.
Øóóãèàíû ýð÷èì
Àãøèëòûí øóóãèàíûã ýð÷ìèéã íü õàðãàëçàí 1-6 çýðýã áîëãîæ àíãèëíà
(xàéðöàãíààñ ëàâëàæ õàð). Õàðèí ñóëðàëòûí øóóãèàíû äàëàéö íàì ó÷ðààñ 1-4 çýðýã
áîëãîäîã. Õýðâýý ç¿ðõ õ¿íä ãýìòñýí áîë øóóãèàíû ýð÷ìèéã èéí àíãèëàõ íü ó÷èð
äóòàãäàëòàé òàë áèé. Òîäðóóëáàë: ãîë ñóäàñíû õàâõëàãûí õ¿íä íàðèéñàë áàéãàà áîë
àãøèëòûí ýðò ¿åèéí øóóãèàí ñîíñîãääîãã¿é.
Øóóãèàí òîä ñîíñîãäîõ á¿ñ
Øóóãèàí òîä ñîíñîãäîõ á¿ñ íü ç¿ðõíèé îðîéí õýñýã áàéõ áîëîâ÷,
õàâõëàãà ãýìòñýí õýñýãòýý èë¿¿ òîä ñîíñîãääîã. Òîäðóóëáàë, ãîë ñóäàñíû (áàðóóí
õàâèðãà õîîðîíäûí 2 äóãààð çàâñàð) áîëîí óóøãèíû àðòåðèéí (ç¿¿í õàâèðãà
õîîðîíäûí 2 äóãààð çàâñàð), ìºí ò¿¿í÷ëýí ãóðâàí õàâòàñò õàâõëàãûí (ºâ÷¿¿íèé
ç¿¿í äîîä õýñýã) á¿ñýä òîä ñîíñîãäîíî.
Øóóãèàí äàìæèëò
Ãîë ñóäàñíû õàâõëàãûí íàðèéñëûí ¿åèéí öóñ õàÿëò-àãøèëòûí øóóãèàí
íü ã¿ðýýíèé àðòåðèéí ÷èãëýëä ¸ñ ìýò äàìæäàã áîë, õî¸ð õàâòàñíû õàâõëàãààð öóñ ñººð㺺
õàÿõ ¿åä ñîíñîãäîõ àãøèëòûí íýëýíõ¿é øóóãèàí íü ñóãà ðóó äàìæíà.
À÷ààëàë ºãºõ
Õºäºë㺺í: ×àãíóóðò ç¿ðõèéã îéðòóóëàõ çîðèëãîîð ºâ÷òºíèéã
õºäºëãºí áàéðëóóëæ øóóãèàíûã ñîíñîõûã ýðìýëç. Òîäðóóëáàë, ãîë ñóäàñíû õàâõëààíû
íàðèéñëûí ¿åä ºöèéëãºæ, õàðèí õî¸ð õàâòàñò õàâõëàãûí íàðèéñëûí ¿åä ç¿¿í õàæóóãààð
íü õàæóóëäóóëæ ÷àãíàõàä øóóãèàí òîäðîíî.
Àìüñãàë ãàðãàõàä ç¿ðõíèé ç¿¿í õýñãèéí öóñíû óðñãàë íýìýãäýõ òóë
ç¿¿í õýñãèéí øóóãèàí òîäîðäîã áîë, àìüñãàë àâàõàä ò¿¿íèé ýñðýã íºëºº ãàðäàã. Õî¸ð
õàâòàñò õàâõëàãà óðâàõ áîëîí áºãëºðøèëò êàðäèîìèîïàòèéí ¿åä Valsalva- èéí ñîðèë
(äóóíû õºâ÷ õààãäñàí ¿åä àìüñãàëûã õ¿÷èëæ ãàðãàõ) – ç¿ðõýíä èðýõ âåíèéí öóñíû
õýìæýý áóóðñàíààð õî¸ð õàâòàñò õàâõëàãààð öóñ ñººð㺺 õàÿõ áîëîí ãîë ñóäàñíû
õàâëàãûí íàðèéñàë õºíãºâ÷ëºãääºã. Íàìõàí õ¿ì¿¿ñò
¸ñ ìýò ýñðýã íºëºº ãàðíà. Õî¸ð õàâòàñò õàâõëàãûûí íàðèéñëûí ¿åä
õºäºë㺺íèé à÷ààëàë ºãºõºä øóóãèàí òîäðîíî.
Õàâõëàãûí áóñ øóóãèàí (÷èìýý) ¯íõýëöýãèéí ø¿ðãýëöýõ ÷èìýý ¿íõýëöýãèéí ¿ðýâñëèéí
¿åä ñîíñîãääîã. Ýíý íü ¿íõýëöýãèéí ¿ðýëòýýñ íýã ñåêóíäýä 600 õ¿ðòýë äàâòàãäàõ
õýëáýëçýëòýé, ºíãºö ø¿ðãýëöñýí àâèà áºãººä ç¿ðõíèé àãøèëò áîëîí ñóëðàëòààð
õÿçãààðëàãäàëã¿é ¿¿ñäýã. ¯ðãýëæèëñýí øóóãèàí íü ç¿ðõíèé ìº÷ëºãèéí òóðøèä
ñîíñîãäîõ áà ýíý íü àðòåðèéí áèò¿¿ðýýã¿é öîðãî, àðòåðè-âåíèéí öîðãî áîëîí
Valsalva-èéí ñèíóñ õóóðàõ ¿åä àæèãëàãääàã.
Õ¿¿õäýä òîõèîëäîõ ç¿ðõíèé øóóãèàíû òàëààð OHCS (õ.225)-îîñ ëàâëààðàé.
