Ýä ýñ
ýìãýãø¿¿ëýõ ìåõàíèçì
Ìåíèíãîêîêêîîð ºâ÷ëºõºä íü äàðààõ õ¿÷èí ç¿éë íºëººëäºã.
¯¿íä:
1.
Ìåíèíãîêîêê
õàìàð çàëãèóðò ºñ÷ ¿ðæèí, õàìàð çàëãèóðûí ýñä ïèëèãýýðýý áýõëýãäýõ
2.
Á¿ëýã áîëîí
èéëäñèéí òºðºë ºâºðìºö ýñðýã áèå ¿¿ñýõ
3.
IgA-1 ïðîòåàçà íü ñàëñò áîëîí ø¿¿ðëèéí äàðõëàà ÷àäàìæèéí ýñýýñ
çàéëñõèéõ íºõöºë á¿ðä¿¿ëýõ
4.
Àãààð äóñëûí
çàìààð äàìæèí õàëäâàðëàõäàà ýíäîòîêñèí
ÿëãàðóóëàí ýä ýñèéã ýìãýãø¿¿ëýõ çýðýã õ¿÷èí ç¿éë áîëíî.
Àäãåçè
Ìåíèíãîêîêê àìüñãàë, õàìàð çàëãèóðûí
ñàëñò á¿ðõýâ÷èéí õýâèéí õó÷óóð ýñèéí ðåöåïòîðò ïèëè (pili,
Pil C) áîëîí áàêòåðèéí ãàäíà óóðãèéí ìîëåêóë (Opa,
Opc)-ààð áýõëýãäýíý. Ýïèòåëü ýñ 7 õîíîã
þìóó ñàð õ¿ðòýëõ õóãàöààíä áàêòåð ýä ýñèéã ýìãýãø¿¿ëýõã¿é áàéâàë øèíæ òýìäýã
èëðýõã¿é áàéõ íºõöºë á¿ðäýíý.
Èíâàçè (áàêòåð ýä ýñýä íýâòðýõ)
Õýðýâ
ìåíèíãîêîêêûí àäãåçèéí Opa ìîëåêóë èäýâõæèí Îðñ ìîëåêóë íèéëýãøèæ, èõ õýìæýýòýé
õóðèìòëàãäàõàä õó÷óóð ýñèéí äîòîð íýâòýð÷ óëìààð õó÷óóð ýñèéí äîîä äàâõàðãàä
ºñ÷ ¿ðæèíý. Ýíý ¿åä áàêòåðèéí ãàäóóð ïîëèñàõàðèäàí á¿ðõ¿¿ë ¿¿ñ÷ àìæààã¿é áàéíà.
Ýñä áàêòåð ºñ÷
¿ðæèí îëøðîîä öóñàíä íýâòýð÷ á¿õ áèåýð òàðõàõ áîëîìæ á¿ðäýõýä àäãåçèéí
èäýâõèòýé ïèëèéí ýñä áýõëýãäýõ ýð÷èì íýìýãäýæ, êàïñóëûí ïîëèñàõàðèä ¿¿ñ÷ ìºí
ïîëèñàõàðèä íü ñèàëûí õ¿÷èë àãóóëñàí ýñä õîëáîãäîõ ïðîöåññ óëàì èõýñäýã. Ìåíèíãîêîêê
íàìèðàà õó÷óóð ýñèéã ãýìòýýæ, ø¿¿ðëèéí áîëîí ìåìáðàí äàâõàðãàä íýâòýð÷
ïîëèñàõàðèäàí êàïñóë íü ôàãîöèò ýñýýñ çàéëñõèéõ áîëîìæ á¿ðä¿¿ëäýã. ̺í
á¿ðõ¿¿ëèéí ¿éë÷ëýëýýð õàâñàðãûí ¿éë÷ëýëä ºðòºõã¿é õàìãààëàãäàíà. Ò¿¿íýýñ ãàäíà
ìåíèíãîêîêê ºñ÷ ¿ðæèõ ÿâöäàà IgA ïðîòåàçà ñèíòåçëýí õýñýã ãàçðûí ø¿¿ðëèéí IgA-ààñ ººðèé㺺 õàìãààëàõ áîëîìæòîé áîëäîã. ¯¿íòýé çýðýãöýí
áàêòåðèéí ïèëè áîëîí Opa óóðãèéí ìîëåêóëûí ñýëãýëò õóðäàñ÷ àíòèãåí õóâèëáàð ¿¿ñýõ
ïðîöåññ èäýâõæäýã. Ñóäàñíû äîòîð õàíà ãýìòýí, ñóäàñíû äîòîð õàíûí óÿí øèðõýã
¿ðýâñýæ, òðîìáîç á¿ðýëäýí, ñóäàñíû õàíàíä ýñèéí ¿õæèë áîëíî.
Áàêòåðèéí ºñºëò, õîðóó ÷àíàð îëîí
äàâõàðãà áîëîí æèíõýíý àðüñíû õºõëºã, òîðëîã ýä, òýíä àãóóëàãäàõ àðòåðè, âåí,
ëèìôèéí ýñ, ñàëñò á¿ðõýâ÷ ãýìòýíý. ªâ÷èí õ¿íäýðñýí ¿åä Âàòåðõîéñå Ôðèäåðèõñûí
õàì øèíæ èëýð÷ öóñ á¿ëýãíýëòèéí ýìãýãøèëò, öóñàí ¿æëèéí øîê áîëîí õ¿íäðýõ
àþóëòàé.
Áàêòåð öóñààð äàìæèí õýä õýäýí ýðõòýí
ýä ýñèéã ¿ðýâñ¿¿ëýõèéí ñàöóó, ãýìòñýí ýä ýñèéí á¿òýö, ôèçèîëîãèéí ¿éë àæèëëàãàà
ººð÷ëºãäºí ºâ÷íèé øèíæ áîëîí õóâèðíà. Öóñàíä áàéãàà ìåíèíãîêîêê öóñ òàðõèíû
õîðèãèéã á¿ðä¿¿ëýã÷ àñòðîöèò ýñ áîëîí ò¿¿íèé öóñ, ìýäðýëèéí ºâºðìºö òîãòîëöîîã
äàâæ lamina cribrosa-ààð äàìæèí
òàðõè íóãàñíû øèíãýíä íýâòðýí îðíî.
Ìåíèíãîêîêê òàðõè íóãàñàíä èéíõ¿¿
íýâòðýí îðîõîä áàêòåðèéí ãàäíà á¿ðõ¿¿ëèéí Îðñ óóðãèéí ìîëåêóë, íóãàñíû ñóäàñíû
ýïèòåëü ýñòýé õîëáîãäîõ êîìïëåìåíòàð á¿òýöòýé õîëáîîòîé. Òàðõè íóãàñíû øèíãýíä
ìåíèíãîêîêê íýâòýð÷ îðñîíû äàðàà òýíä ºñ÷ ¿ðæèõ òààòàé íºõöºë á¿ðäýíý.
Òàðõè íóãàñíû øèíãýíä èììóíîãëîáóëèí,
õàâñàðãà áîëîí äàðõëààíû áóñàä öèòîêèí õàíãàëòòàé õýìæýýòýé àãóóëàãäàõã¿é
ó÷ðààñ ôàãîöèòûí ïðîöåññ ºðíºõã¿é. Áàêòåðèéí ýíäîòîêñèíû ñýäýýëòýýð àñòðîöèò
ýñ, ìàêðîôàã ýñ, ñóäàñíû ýíäîòåëü ýñ, TNF àëüôà áîëîí IL-1 çýðýã öèòîêèí ÿëãàð÷ ìåíèíãèòèéí øèíæ òýìäãèéí èëðýëä
øóóä íºëººëíº. Ò¿¿íýýñ ãàäíà ýñèéí äîòîðõè àäãåçèéí ìîëåêóë áîëîí ëèìôîöèòûí
ãàäàðãóóãèéí èäýâõèò ìîëåêóë ñåëåêòèí, èíòåãðèí èõ õýìæýýòýé íèéëýãæèíý.
Ýíý ¿åýñ ãðàíóëîöèò ýñ íóãàñíû
øèíãýíýýð äàìæèí òàðõèíû cistern magnum áîëîí aquaductus silvi ýñâýë ìîíðåéí í¿õ, ìîôàíäè, ëóøêèéí í¿õýýð cistern
cerebello oblongata-ä
õ¿ð÷ òàðõàõ àþóë ¿¿ñ÷ áîëíî. Íóãàñíû
øèíãýíä ãðàíóëîöèò ýñýýñ ïðîòåàçà áîëîí õ¿÷èëòºðºã÷èéí ÷ºëººò ðàäèêàë,
àðàõèäîíû õ¿÷èë ÿëãàð÷ ãàðíà.
Öóñ íóãàñíû õîðèãèéí çîõèöóóëãà
àëäàãäàæ, öóñ òàðõè íóãàñíû øèíãýíèé õîîðîíäîõ äîòîîä îð÷íû òîãòìîë,
òýíöâýðæèëò õóâüñ÷ ººð÷ëºãäºí òàðõè íóãàñíû ýìãýã ººð÷ëºëò áîëîí õóâèðíà.
Ñóäàñíû ººð÷ëºëò íü òàðõèíû õ¿÷èëòºðºã÷èéí äóòàãäàëä õ¿ðãýæ, òàðõèíû õàâàãíàëò ¿¿ñýõ
øàëòãààí áîëäîã. Ìåíèíãîêîêêûí øàëòãààíò ìåíèíãèòûí øèíæ òýìäýã èëýðíý. Òàðõèíû
äàðàëò èõñýíý, öóñ äóòàãäàë èõñýíý.
Áàêòåðèéí øàëòãààíò ¿íäñýí ãóðâàí ººð÷ëºëò ãàðíà.
1.
Òàðõèíû ýä ýñ
õàâàãíàõ
2.
Òàðõè íóãàñíû
øèíãýíèé çîõèöóóëãà ñààòàõ
3.
Ýõëýýä òàðõèíû
öóñ ýðãýëò îãöîì èõñýõýä äàðàà íü öóñàí õàíãàìæèéí äóòàãäàëä îðæ, òàðõèíû ýä
ýñýä öýã÷èëñýí õàðâàëò èëýðíý.
Çóðãèéí òàéëáàð (äàðààãèéí õóóäàñ)
N.meningitidis õàìàð çàëãèóðò íýâòýð÷ ñîðìóóñã¿é ýïèòåëèéí ÑD46 (ìåìáðàíû êîôàêòîð óóðàã) ðåöåïòîðòîé ñîðìóóñèéíõàà (pili) òóñëàìæòàéãààð õîëáîãäñîí áàéäàã. Äàðàà íü Îðà áà Îðñ
ãýñýí á¿ðõ¿¿ëèéí óóðãààðàà CD66 (êàðöèíîýìáðèîãåí àíòèãåí) ðåöåïòîð áà ãåïàðèí ñóëüôàò ïðîòåéãëèêàíû ðåöåïòîðòîé
õîëáîãäîíî. Áýõëýãäñýí îðãàíèçì ôàãîöèòûí âàêóîëü áàéäëààð ýñýä íýâòðýí îðîõ áà
ýñýýð äàìæèí öóñ ðóó îðíî. IgA1 ïðîòåàçà (ìåìáðàíû ãàäíàõ óóðàã) íºëººãººð ñàëñòûí äàðõëààíààñ õàìãààëàãäàæ ýïèòåëü ýñýä
óäààí õóãàöààãààð àìüäðàõ ÿàäâàðòàé. PorB (ìåìáðàíû ãàäíàõ óóðàã) íü ýñèéí ìåìáðàíûã õàéëóóëàõ íºëººòýé òóë öóñ ðóó îðñîí
íºõöºëä 50% ëèïîëèãîñàõàðèä áà 50% ãàäíà ìåìáðàíû óóðàã, ôîñôîëèïèä áà
á¿ðõ¿¿ëèéí ïîëèñàõàðèä ãýñýí ýíäîòîêñèíóóäûã ÷ºëººëæ, öèòîêèíû ¿¿ñýëòèé㠺人õ
áà õàâñàðãûã ñîíãîìîë çàìààð èäýâõæ¿¿ëíý.
