Ýìíýëç¿éí àíãèëàë

Õàìàð çàëãèóðûí ¿ðýâñýë

Ìåíèíãîêîêêûí õàëäâàðûí ¿åèéí õàìàð çàëãèóðûí ¿ðýâñýë ãîë òºëºâ õºíãºí, äóíä ÿâöòàé ó÷ðààñ îíîøëîõîä òºâºãòýé. Ýíý ¿åä áàãà çýðýã õàëóóðàõ, ýñâýë áèåèéí õàëóóí õýâèéí áàéõ, õîîë óíäàíä äóðã¿éöýõ, ÿäàð÷ ñóëüäàõ, íóñãàéðàõ, õóóðàé õàíèàõ, õîîëîé ãîðîéæ ºâäºõ çýðýã øèíæ¿¿äýýñ ãàäíà çàëãèóðûí àðûí õàíà óëàéæ ìºõëºã¿¿ä òîäîðñîí áàéíà. Õýðýâ ºâ÷èí õ¿íä ÿâöòàé áàéâàë äýýðõ øèíæ¿¿ä òîä èëðýõýýñ ãàäíà òîëãîé ºâäºõ, òîëãîé ýðãýõ, ãàíö íýã öóñàðõàã òóóðàëò ãàðàõ òàëòàé.

 Ìåíèíãîêîêöåìèéí ýìíýëç¿é

Çàëóó íàñíû íàñàíä õ¿ðñýí õ¿íèé öàõèëãààí ìåíèíãîêîêêöåìèéí öóñàðõàã ãýìòýë.

Îíîøëîõ ýìíýëç¿éí ¿íäñýí øèíæèä öóñàðõàã òóóðàëò, ¿åýð ºâäºõ, ãýíýò ºíäºð õàëóóðàõ ãýñýí ãóðâàë øèíæèéã àâ÷ ¿çäýã. Öóñàðõàã òóóðàëò íü ºâ÷èí ýõýëñýíýýñ õîéø 12 öàãèéí äîòîð èõýâ÷ëýí õºë, ãóÿàð ãàðíà. Õýðýâ ºâ÷íººñ õ¿íä ÿâöòàé áàéâàë ¿õæèëò òóóðàëò 4-6 öàãèéí äîòîð áèåèéí äýýä õýñýã áîëîõ öýýæ, õýâëèé, í¿¿ð, ñàëñò á¿ðõ¿¿ëä ãàðäàã. Õºíãºí ÿâöòàé ¿åä óëààí áóðõàíû òóóðàëòòàé òºñòýé ã¿âäð¿¿ò òóóðàëò èõ áèåýð ãàðàõ áºãººä òýäãýýðèéí àëü íýã íü äîòðîîñîî öóñàðõàã øèíæòýé áîëñîí áàéíà. Ìåíèíãîêîêöåìèéí ¿åä òóóðàëò îëîí, öóñàðõàã áîëîí ¿õæèëò øèíæòýé áàéõ òóñàì öóñíû ýðãýëòèéí òîãòîëöîîíû õÿìðàë áîëîõ àðòåðèéí äàðàëò áóóðàõ, ñóäàñíû õ¿÷äýë ä¿¿ðýëò õàíãàëòã¿é áîëîõ, õºëðºõ, ìº÷ õºðºõ, ïåäàíèéí øèíæ¿¿ä òîä èëýðíý.

Ìåíèíãîêîêêöåìèéí ýìíýëç¿éí øàëãóóðò

        ·         Áîãèíî õóãàöààíä öóñàðõàã òóóðàëò îëîí òîîòîé ãàðàõ

       ·         Öóñíû ýðãýëòèéí òîãòîëöîîíû õÿìðàë òîä (àðòåðèéí äàðàëò áóóðàõ, ñóäàñíû ëóãøèëò îëøðîõ, õºõðºëò, ìº÷íèé õºðºëò, øýýñíèé ÿëãàðàëò) èëðýõ

        ·         Öóñ á¿ëýãíýëòèéí òîãòîëöîîíû ýìãýã (öóñàíä òðîìáîöèòûí òîî öººðºõ, àíòèòðîìáèí III áàãàñàõ, öóñ á¿ëýãíýëòèéí õóãàöàà óäààøðàõ) èëðýë

        ·         Óõààí ñàíààíû ººð÷ëºëò

Õºíãºí ÿâöòàé ìåíèíãîêîêêöåìè

Ýíý ¿åä 38-39 õýì õ¿ðòýë 1-2 õîíîã õàëóóðàõ, õîðäëîãûí øèíæ òîä èëðýõ, öàðàé öîíõèéõ, òàéâàí áóñ öî÷ðîìòãîé áîëîõ, õîîë óíäàíä äóðã¿éöýõ, 1-2 óäàà Ẻëæèõ, ýñâýë ñóóëãàõ, ãýäñýýð áàçàëæ ºâäºõ, ¿åýð ºâäºõ, í¿äíèé ñàëñò á¿ðõ¿¿ë óëàéõ çýðýã øèíæ¿¿ä èëýð÷, ºâ÷èí ýõýëñýíýýñ õîéø 12 öàãèéí äîòîð öººí òîîíû ã¿âäð¿¿ò áîëîí îëîí òîîíû öóñàðõàã òóóðàëò ãàð, õºë, öýýæ, õýâëèé, íóðóóãààð ãàðíà. Õàëóóðàëò 3-5 õîíîã ¿ðãýëæèëíý. Ýíý õýëáýðèéí ¿åä õàìàð çàëãèóðûí ãóðâàëæèí õºõðºõ, õºë ãàðûí ¿ç¿¿ð õ¿éòðýõ, ç¿ðõíèé öîõèëòûí áîëîí àìüñãàëûí òîî îëøðîõ, ç¿ðõíèé àâèà á¿äãýðýõ, ñóäàñíû ëóãøèëò ñóëðàõ, àðòåðèéí äàðàëò õýâèéí ýñâýë 90/60, 100/60 ìì.ìóá áîëîí áóóðàõ, ýñâýë àðòåðèéí äàðàëò áóóðàõ, øýýñíèé ÿëãàðàëò áàãàñàõ, í¿äíèé ñàëñò á¿ðõ¿¿ëä ãàíö íýã öóñ õàðâàëò ãàðàõ çýðýã áàéäëààð õàëäâàð õîðäëîãûí øîêèéí 1-ð øèíæ¿¿ä èëýðíý.

 

Õ¿íä ÿâöòàé ìåíèíãîêêêöåìè

40-41Ñ õýì õ¿ðòýë õàëóóð÷, õ¿÷òýé õîðäëîãûí øèíæýýð èëýðíý. Õàëóóðàëò 5-7 õîíîã ¿ðãýëæèëíý. ºâ÷èí ýõýëñýíýýñ õîéø áîãèíî õóãàöààíû äîòîð á¿õ áèåýð øèã¿¿ æèæèã öóñàí òóóðàëò îëîí òîîòîé, ýñâýë öººí òîîíû òîì òîì öóñàí áîëîí ¿õæèëò òóóðàëò ãàð÷ õî¸ð í¿äíèé ñàëñò á¿ðõ¿¿ëä öóñ õàðâàñàí áàéíà. Ýíý ¿åä õàìàð óðóóëûí ãóðâàëæèí áîëîí õºë ãàðûí ¿ç¿¿ð õºðºõ, õºõðºõ, àðüñ ýðýýíòýõ, ñýòãýö õºäºë㺺íèé õººðºëä ýñâýë ñààòëûí áàéäàëä îðîõ, ç¿ðõíèé àâèà á¿äãýð÷ çàðèìäàà àãøèëòûí øóóãèàí èëðýõ, ñóäàñíû ëóãøèëò ýðñ ñóëðàõ, ç¿ðõíèé öîõèëòûí òîî îëøðîõ, àðòåðèéí äýýä áîëîí äîîä õî¸ð äàðàëò õî¸óëàà áóóð÷ 80/50, 60/40 ìì.ìóá áîëîõ áóþó òóõàéí õ¿íèé õýâèéí õýìæýýíèé äàðàëò 50% õ¿ðòýë áóóðàõ, àìüñãààäàõ, öóñàðõàã õàì øèíæ èëýðñýíýýñ òóóðàëò óëàì íýìýãäýõ, òàðüñàí ãàçàð õºõðºõ, øýýñíèé ãàðö áàãàñàæ Ẻðíèé öî÷ìîã äóòàë, Ẻðíèé äýýä áóë÷èðõàéí öî÷ìîã äóòàë, òàðõèíû öî÷ìîã õàâàí, õàëäâàð õîðäëîãûí øîêèéí 1.2 ¿å øàòûí õ¿íäðýë¿¿ä òîõèîëäîíî.

 Öî÷ìîã ìåíèíãîêîêêöåìèòýé ºâ÷òíèé îäëîã öýã÷èëñýí ãýìòýë.

 

Íýí õ¿íä ÿâöòàé ìåíèíãîêîêêöåìè ýõëýõäýý ãýíýò ºíäºð 40-42° õýì õ¿ðòýë õàëóóð÷ ýõýëñýíýý äàðàà íü õàëóóí áóóæ õýâèéí õàëóóíààñ áàãà áîëíî.

 Õ¿¿õäèéí õ¿íä ìåíèíãîêîêêûí ýìãýã áà öóñàí ¿æèë õýëáýð

Ýõíèé 4-6 öàãèéí äîòîð á¿õ áèåèéã õàìàðñàí øèã¿¿ æèæèã, ýñâýë îëîí òîîíû òîì òîì öóñàí áîëîí ¿õæèëò ýñâýë "õ¿¿ðèéí òîëáî” øèíæ á¿õèé òóóðàëò ãàð÷ á¿õ áèå õ¿éòýí õºõ áîëíî. Ýíý ¿åä öóñàðõàãèéí øèíæ öóñ àëäàëòûí õýëáýðýýð èëðýõýýñ ãàäíà àìüñãàë ç¿ðõ ñóäàñíû öî÷ìîã äóòàë, óõààíã¿é, ýñâýë óõààíòàé áàéõ, òàòàõ, ìåíèíãèòèéí øèíæ¿¿ä èëðýõ çýðýã òàðõèíû õàâàíãèéí øèíæ¿¿ä  èëýðíý. Öóñíû ýðãýëòèéí ã¿í õÿìðàëûí óëìààñ àðòåðèéí äàðàëò õýìæèãäýõã¿é, ñóäàñíû ëóãøèëò ìýäðýãäýõã¿é áîëîõ áà ýíý õýëáýð íü õàëäâàð õîðäëîãûí øîêèéí 3-ð çýðãýýð èëýð÷ 90% ãàðóé íü íàñ áàðàëòààð òºãñºõ æàìòàé.

Ìåíèíãèòèéí ýìíýëç¿é

Ìåíèíãîêîêêûí ìåíèíãèòûí õýä õýäýí õàì øèíæ èëýðíý.

¯¿íä:

     1.    Ãýíýò ºíäºð 39-40° õýì áà ò¿¿íýýñ äýýø õàëóóðàõ áîëîí åðºíõèé õîðäëîãûí õàì øèíæ

     2.    Òàðõèíû á¿ðõ¿¿ëèéí ¿ðýâñýëèéí øèíæ

       ·         Áººëæèõ øèíæ: Ẻëæèëò íü ãýíýò, õîîëòîé õîëáîîã¿é, îëîí óäàà, Ẻë溺ä áèåä ñàéæðàë ºãºõã¿é.

       ·         Òîëãîé ºâäºõ øèíæ: ºâ÷íèé õ¿íä çýðãýýñ õàìààð÷ ÿíç á¿ð áàéíà.

·         Õýò ìýäðýã áîëîõ: äóó ÷èìýý áîëîí õ¿÷òýé ãýðýëä òîëãîé ºâäºõ, áèåä íü õ¿ðýõýä ºâäºõ çýðãýýð èëýðíý.

3.    Ìåíèíãèòèéí õàì øèíæ: Äàãçíû áóë÷èíãèéí õºøèëò, Êåðíèãèéí øèíæ, Áðóäçèíñêèéí äýýä, äóíä, äîîä øèíæ¿¿ä, Ëåñàæèéí øèíæ¿¿ä çóëàé òºìáèéõ ãýõ ìýò.

4.    Áóñàä ýðõòýíèé ýìãýã øèíæ¿¿ä

 

Ìåíèíãèòèéí õ¿íäðýëèéã òîãòîîõ øàëãóóð ¿ç¿¿ëýëò

ªíäºð õàëóóí, Ẻëæèëòèéí òîî, òîëãîé ºâäºõ øèíæèéí èëðýõ ýð÷èì, ìåíèíãèòèéí õàì øèíæèéí èëðýõ ýð÷èì, îëîí òîîíû øèíæ íýãýí çýðýã èëðýõ, òàòàëò, óõààí ñàíààíû ººð÷ëºëò ýìãýã ðåôëåêñèéí èëðýë

Õºíãºí ÿâöòàé ìåíèíãèò

38-39 õýì õ¿ðòýë 2-3 õîíîã õàëóóðàõ, õîðäëîãûí øèíæ¿¿ä ñóë, ºâ÷íèé ýõíèé ºäºð 1-3 óäàà Ẻëæèõ, òîëãîé áàãà çýðýã ºâäºõ, öàðàé öîíõèéõ, äàãçíû áóë÷èíãèéí õºøèëò 1.5-2 ñì îð÷èì çýðýã øèíæ¿¿ä èëýð÷ áóñàä ýðõòýíèé ç¿ãýýñ áîëîí ìýäðýëèéí ýìãýã¿¿ä èëðýõã¿é. Íóãàñíû óñ äèéëýíõ òîõèîëäîëä òóíãàëàã ýñâýë áàãà çýðýã áóëèíãàðòàé, äàðàëòòàé ãàð÷ øèíæèëãýýãýýð ýñèéí òîî 1 ìêë-ò 300 õ¿ðòýë íýìýãäýõ, óóðàã èõñýõ, Íîííå-Àïåëò, Ïàíäèéí óðâàë+,++ áîëíî.

Äóíä ÿâöòàé ìåíèíãèò

39-40 õýì õ¿ðòýë ºíäºð õàëóóð÷ ýõëýõ áà õàëóóðàëò 5-7 õîíîã ¿ðãýëæèëíý. Ýíý ¿åä õîðäëîãûí øèíæ¿¿ä òîä èëýð÷ ºâ÷íèé ýõíèé 1-2 õîíãèéí òóðø ºäºðò 3-5 õ¿ðòýë Ẻëæèõ, òîëãîé õ¿÷òýé ºâäºõ, òîëãîé ýðãýõ, àðüñíû ìýäýðõ¿é èõñýõ, öî÷ðîìòãîé áîëîõ çýðýã øèíæ¿¿äýýñ ãàäíà äàãçíû áóë÷èíèéí õºøèëò 3-5 ñì, êåðíè áîëîí áðóäçèíñêèéí øèíæ¿¿äèéí àëü íýã èëðýõ, öàðàé öîíõèéõ, õàìàð óðóóëûí ãóðâàëæèí õºõðºõ, àìüñãàë áîëîí ç¿ðõíèé öîõèëòûí òîî îëøðîõ øýýñíèé ÿëãàðàëò áàãàñàõ çýðýã øèíæ¿¿ä èëýðíý. Çàðèì ¿åä ðåôëåêñ èõñýæ ãàíö íýã ýìãýã ðåôëåêñ èëðýõ òàëòàé. Íóãàñíû óñ äàðàëòòàé, áóëèíãàðòàé ãàðàõûí õàìò ýñèéí òîî 1000 áà ò¿¿íýýñ èõ, óóðàã èõñýæ Íîííå-Àïåëò, Ïàíäèéí óðâàë++,+++ áîëîõ çýðýã ¿ðýâñëèéí øèíæ òîä àæèãëàãäàíà.

Neisseria meningitis –èéí àðüñíû ãýìòýëòýé 9 ñàðòàé ýðýãòýé õ¿¿õýä.

Photo by D. Scott Smith, MD, taken at Stanford University Hospital.

Õ¿íä ÿâöòàé ìåíèíãèò

Áèåèéí õàëóóí 42° õýì õ¿ð÷ õîðäëîãûí øèíæ¿¿ä ìàø òîä èëðýõýýñ ãàäíà îëîí óäàà Ẻëæèõ, ýñâýë Ẻëæèõºº áîëèõ, òîëãîé õ¿÷òýé ºâäñºíèé óëìààñ í¿äýý íýýæ ÷àäàõã¿é áîëîõ, òîëãîé õ¿÷òýé ýðãýõ, äóó ÷èìýý áîëîí ãýðýëä ìýäðýã áîëîõ, òîëãîé õ¿÷òýé ºâäñºíèé óëìààñ í¿äýý íýýæ ÷àäàõã¿é áîëîõ, òîëãîé õ¿÷òýé ýðãýõ, äóó ÷èìýý áîëîí ãýðýëä ìýäðýã áîëîõ, äàãçíû áóë÷èíãèéí õºøèëò 6-7ñì áóþó òîëãîé ãýäãýð áàéõ, êåðíè, áðóäçèíñêèéí øèíæ¿¿ä òîä çàðèì òîõèîëäîëä "ìåíèíãèòèéí áàéðëàëä îðîõ” çýðýã òàðõèíû á¿ðõ¿¿ëèéí ¿ðýâñýëèéí áîëîí ìåíèíãèòèéí øèíæ¿¿ä òîä õ¿÷òýé èëýðíý. Õàëóóðàëò äóíäàæààð 8-12 õîíîã ¿ðãýëæèëíý. Ýíý õýëáýðèéí ¿åä óõààí äºæðºõ ýñâýë óõààíã¿é áîëîõ, òàòàõ, ñýòãýö õºäºë㺺íèé õººðºëä îðîõ, òàðõè íóãàñíû 12 õîñ ìýäðýëèéí ýìãýã áîëîí ñàà ñààæèë èëðýõ, àìüñãàë ç¿ðõ ñóäàñíû õýì àëäàãäàõ, øýýñ áàãàñàõ çýðýã øèíæ¿¿ä äàâàíãàé òîõèîëäîíî. Íóãàñíû óñ äàðàëò èõòýé, áóëèíãàðòàé çàðèì ¿åä èäýýòýé ãàð÷, øèíæèëãýýãýýð ýñ òîîëæ  áîëîõã¿é èõñýõ, óóðàã 16 ã/ë õ¿ðòýë íýìýãäýæ, Íîííå-Àïåëò, Ïàíäèéí óðâàë+++.+++ áîëíî. Çàðèì ¿åä íóãàñíû óñ èäýý èõòýé áîëñîíîîñ íóãàñíû óñ óäààí äóñëààð ãàðàõ òîõèîëäîë áàéäàã.

Áàãà íàñíû õ¿¿õä¿¿äýä ìåíèíãèêîêêöåìèéí ìåíèíãèò õ¿íä ÿâöòàé òîõèîëäîõ íü ýëáýã ó÷ðààñ õ¿¿õýä òàòàõ, "ìåíèíãèòèéí áàéðëàëä îðîõ”, ýìãýã ðåôëåêñ ñàà ñààæèë, 12 õîñ ìýäðýëèéí ýìãýã, ëåñàæèéí øèíæ, çóëàé òºìáèéæ ëóãøèëòòàé áîëîõ, õîäîîä ãýäýñíèé õÿìðàë çýðýã øèíæ¿¿äèéí èëðýõ äàìòàìæ èõ áàéíà. Ìåíèíãèòèéí õ¿íä õýëáýðèéí ¿åä òàðõèíû õàâàíãèéí 2.3-ð ¿å øàòíû øèíæ¿¿ä èëýðíý.

Ìåíèíãîýíöåôàëèò

Õ¿íä ÿâöòàé ìåíèíãèòèéí ¿åä ýëáýã òîõèîëäîíî. Ýíý ¿åä òàðõèíû á¿ðõ¿¿ëèéí ¿ðýâñýëèéí áîëîí ìåíèíãèòèéí øèíæ¿¿ä á¿äýã èëýð÷ õàðèí òàðõèíû ýäèéí ãýìòýë áîëîõ óõààí ñàíààíû ººð÷ëºëò, ýìãýã ðåôëåêñ, òàðõè-íóãàñíû 12 õîñ ìýäðýëèéí ýìãýã,  ñàà ñààæèë çýðýã øèíæ¿¿ä òîä àæèãëàãäàíà. ̺÷íèé ñààæèë, õàðààã¿é áîëîõ, ä¿ëèéðýõ çýðýã ¿ëäýöýýð òºãñºõ íü ýëáýã.

Õ¿íäðýë

Ìåíèíãèòûí õàëäâàðûí ÿëàíãóÿà ìåíèíãîöêîêêöåìèéí ¿åä õàëäâàð õîðäëîãûí øèíæ, ìåíèíãèòûí ¿åä öî÷ìîã õàâàí õàìãèéí ýëáýã áºãººä ¿õýëä õ¿ðãýõ õ¿íäðýë¿¿ä þì.

 

Ñåïòèê øîê ìàø õóðäàí òóóðàëò ºãñºí 22 íàñòàé ýìýãòýé.

Photo by D. Scott Smith, MD, taken at Stanford University Hospital.